مفصل گیجگاهی فکی لولایی است که فک را به استخوان گیجگاهی جمجمه متصل میکند و در جلوی گوشها واقع شده است. این مفصل امکان حرکت فک به سمت بالا و پایین و راست و چپ را فراهم می آورد تا بتوانیم صحبت کنیم، بجویم و خمیازه بکشیم.

مشکلات فکها و عضلات صورت که فکها را کنترل میکنند، به عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی شناخته میشود (TMD) اما ممکن است شنیده باشید که آن را به اشتباه TMJ میخوانند (اختلالات مفصل گیجگاهی فکی).

عوامل ایجاد اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

هنوز دقیقا مشخص نیست علت این اختلالات مفصل گیجگاهی فکی چیست. دندانپزشکان معتقدند علائم آن ناشی از مشکلات عضلات فک یا بخشهایی از خود مفصل میباشد. وارد آمدن آسیب به فک، مفصل یا عضلات سر و گردن مانند فشار یا ضربه محکم میتواند منجر به اختلالات گیجگاهی فکی شود. عوامل دیگر آن عبارتند از:

  • دندان قروچه یا به هم فشردن دندانها که فشار زیادی بر مفصل وارد میکند.
  • حرکت نرمچه یا دیسک بین گوی و کاسه مفصل
  • آرتروز در مفصل
  • استرس که میتواند موجب انقباض عضلات فک و صورت یا یا بهم فشردن دندانها شود.

علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

نواحی تحت تاثیر در اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

اغلب اختلالات مفصل گیجگاهی فکی موجب ناراحتی و درد شدید میشوند. ممکن است این وضعیت موقتی باشد یا این که سالهای زیادی طول بکشد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی ممکن است در یک طرف صورت اتفاق بیفتند یا در هر دو طرف ایجاد شوند. زنان بیشتر از مردان به این وضعیت دچار میشوند و بین افراد در سنین 20 تا 40 سال شایعتر است.

علائم متداول اختلالات مفصل گیجگاهی فکی عبارتند از:

  • درد یا احساس درد هنگام لمس در صورت، ناحیه مفصل فک، گردن و شانه ها، و اطراف یا داخل گوش در هنگام جویدن، صحبت کردن یا باز کردن زیاد دهان.
  • دشواری باز کردن کامل دهان
  • قفل شدن فک در حالت باز یا بسته بودن دهان
  • صدای تلک یا کلیک، پاپ (ترکیدن) یا صدای سایش در مفصل فک هنگام باز یا بستن دهان یا جویدن. این حالت میتواند دردناک باشد یا نباشد.
  • احساس خستگی در صورت
  • مشکل یا احساس ناراحتی ناگهانی در جویدن به صورتی که دندانهای بالایی و پایینی به درستی با هم جفت نمیشوند
  • تورم در یک طرف صورت

ممکن است دندان درد، سردرد، گردن درد، گوش درد، سرگیجه، مشکلات شنوایی، درد بالای شانه و شنیدن صدای زنگ در گوش (وزوز گوش) نیز تجربه شوند.

تشخیص اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

بسیاری از وضعیتهای دیگر نیز ممکن است علائمی مشابه آنچه گفته شد را به همراه داشته باشند مثل پوسیدگی دندان، مشکلات سینوس، آرتروز یا بیماری لثه. دندانپزشک برای پی بردن به عامل اصلی علائمتان، از سابقه سلامت شما سوالاتی پرسیده و معاینه فیزیکی انجام میدهد.

دندانپزشک مفاصل فک شما را از نظر درد و حساس شدن معاینه میکند و به صداهای آن هنگام حرکت دادن فک گوش میدهد. او باید مطمئن شود فک تان همان طور که باید، کار میکند و هنگام باز بودن یا بسته بودن دهان، قفل نمیشود. علاوه بر آن بایت شما را بررسی میکند تا ببیند مشکلی در عضلات صورت دارید یا خیر.

دندانپزشک ممکن است تصویر پرتوی ایکس کاملی از صورت شما بگیرد تا فکها، مفاصل گیجگاهی فکی و دندانها را دقیق بررسی کند و احتمال مشکلات دیگر را رد کند. ممکن است لازم باشد دندانپزشک آزمایشهای دیگری مانند تصویر برداری رزنانس مغناطیسی (ام آر آی) یا توموگرافی کامپیوتری (سی تی) نیز انجام دهد. ام آر آی میتواند مشخص کند آیا دیسک گیجگاهی فکی در وضعیت مناسبی در هنگام حرکت فکها قرار دارد یا نه. سی تی اسکن جزئیات استخوانی مفصل را نشان میدهد.

ممکن است دندانپزشک شما را به جراح فک ارجاع دهد (جراح دهان و فک و صورت) تا درمانها و مراقبتهای بیشتری صورت بگیرد. جراح دهان و فک و صورت در جراحی تمامی ناحیه صورت، دهان و فک تخصص دارد. همچنین ممکن است نیاز به مراجعه به ارتودنتیست ( متخصص ارتودنسی ) داشته باشید تا مطمئن شوید عضلات، دندانها و مفاصل درست کار میکنند.

درمانهای خانگی اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

برای کاهش علائم این اختلال میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید. ممکن است پزشک توصیه کند چند مورد از موارد زیر را با یکدیگر انجام دهید:

– داروهای مسکن بدون نسخه مصرف کنید. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن میتوانند درد و تورم عضلات را کاهش دهند.

– کمپرس مرطوب سرد یا گرم بگذارید. استفاده از کمپرس یخ به مدت ده دقیقه در سمت دردناک صورت میتواند مفید باشد. تعدادی حرکات کششی ساده انجام دهید (اگر از نظر دندانپزشک تان اشکالی ندارد). وقتی کارتان تمام شد، یک حوله یا دستمال گرمی را به مدت 5 دقیقه روی صورت خود بگیرید (در ناحیه مورد نظر). این کار را چند مرتبه در روز انجام دهید.

– غذاهای نرم بخورید. سیب زمینی پوره، ماست، پنیر محلی، سوپ، نیمرو همزده، ماهی، میوه و سبزیجات پخته، حبوبات و غلات را به برنامه غذایی خود اضافه کنید. غذاها را به قطعات کوچک تقسیم کنید تا کمتر لازم باشد آنها را بجوید. از مصرف غذاهای ترد و سفت مثل هویج خام و غذاهای جویدنی مثل کارامل و تافی اجتناب کنید و غذای بزرگ در دهان نگذارید تا لازم باشد زیاد فکتان را باز کنید.

– از حرکت دادن شدید فک اجتناب کنید. خمیازه و جویدن (به خصوص جویدن یخ یا آدامس) را به حداقل برسانید و فریاد نزنید، آواز نخوانید و در کل هر کاری که لازم است دهانتان زیاد باز شود را انجام ندهید.

– چانه تان را به شانه یا دستتان تکیه ندهید. گوشی را بین شانه و گوش خود نگیرید. حالت مناسب بدن به کاهش درد گردن و صورت کمک میکند.

– هر قدر که میتوانید، دندانهای دو فک را کمی جدا از هم نگه دارید تا فشار بر فک کاهش یابد. زبانتان را بین دندانها قرار دهید تا دندان قروچه و به هم فشردن دندانهایتان در طول روز را کنترل کنید. دندان قروچه و به هم فشردن دندانها فشار زیادی بر فک وارد میکند.

– برای کمک به شل شدن فک تکنیکهای آرام سازی را یاد بگیرید. از دندانپزشک بپرسید آیا نیازی به ماساژ درمانی یا فیزیوتراپی دارید یا خیر. درمان کاهش استرس و نیز بیو فید بک نیز میتواند مفید باشد.

درمانهای مرسوم اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

در مورد این درمانها با پزشک خود صحبت کنید:

داروها

دندانپزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با دوز بالاتری در صورت نیاز برای کاهش درد یا تورم برایتان تجویز کند. در صورتی که دندان قروچه یا به هم فشردن دندانها مشکل شما باشد، ممکن است شل کننده عضلات به شما توصیه کند تا فک تان آرام شود. داروهای ضد اضطراب نیز برای کاهش استرس که میتواند به اختلالات مفصل گیجگاهی فکی منجر شود، ممکن است تجویز گردد. این داروها در دوز کم میتوانند به کاهش یا کنترل درد نیز کمک کنند. داروهای شل کننده عضلات، ضد اضطراب و ضد افسردگی را تنها با تجویز پزشک میتوانید دریافت کنید.

محافظ دهان یا اسپلینت

اسپلینت

این قطعات پلاستیکی محافظ با دندانهای بالا و پایین شما متناسب هستند و بر روی آنها قرار داده میشوند تا به یکدیگر برخورد نکنند بنابراین تاثیر دندان قروچه یا به هم فشردن دندانها کاهش یافته و با قرار دادن دندانها در وضعیت درست، بایت شما نیز ممکن است اصلاح شود.

تفاوت بین این دو چیست؟ محافظ دهان در حین خواب استفاده میشود اما اسپلینت برای استفاده در روز طراحی شده است. دندانپزشک به شما میگوید به کدام یک نیاز دارید.

اقدامات دندانپزشکی

دندانپزشک دندانی را که افتاده جایگزین میکند و با استفاده از تاج (کراون)، پل (بریج) یا براکت، سطوح بایت دندانها را متوازن کرده و یا مشکل بایت را اصلاح میکند.

درمانهای دیگر اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

اگر درمانهایی که در بالا به آنها اشاره شد، مفید واقع نشد، ممکن است دندانپزشک یک یا دو مورد از گزینه های زیر را به شما توصیه کند:

تحریک عصبی الکتریکی از طریق پوست

تحریک عصبی الکتریکی از طریق پوست (Transcutaneous electrical nerve stimulation): در این درمان از جریان الکتریکی کم شدت استفاده میشود تا با شل کردن مفصل فک و عضلات صورت، درد آرام شود. این کار در مطب یا خانه قابل انجام است.

اولتراسوند

اولتراسوند گرمای عمیق به مفصل اعمال میکند و میتواند درد یا تحرک را بهبود ببخشد.

اعمال گرما از طریق اولتراسوند

تزریق نقطه ماشه ای یا تریگر پوینت (Trigger-point)

داروی بی حسی یا ضد درد به عضلات حساس شده صورت تزریق میشود. امواج رادیویی مفصل را تحریک میکنند که جریان خون به ناحیه مورد نظر را افزایش داده و درد آرام میشود.

نقاطه ماشه ای

درمان امواج رادیویی

این روش درد و التهاب را کاهش میدهد و به شما کمک میکند گردنتان را آزادانه تر حرکت دهید و دهانتان را بیشتر باز کنید.

جراحی اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

اگر درمانهای دیگر برایتان مفید نبود، جراحی ممکن است گزینه بعدی باشد. وقتی جراحی انجام شود، دیگر قابل بازگشت نیست بنابراین در این زمینه نظر چندین دندانپزشک را باید جویا شوید.

سه نوع جراحی برای این مشکل وجود دارد. نوع مناسب برای شما بستگی به نوع مشکل شما دارد:

آرتروسِنتز (Arthrocentesis)

در صورتی که هیچ سابقه مهم اختلالات گیجگاهی فکی نداشته باشید اما فکهایتان قفل شده اند، این درمان ممکن است استفاده شود. این عمل جزئی است و در مطب انجام میشود. در این روش بیهوشی عمومی صورت میگیرد، سپس سوزنهایی به مفصل وارد میشود و آن را شستشو میدهد. ممکن است پزشک از ابزار خاصی استفاده کند تا از بافتهای آسیب دیده خلاص شود یا دیسکی که در مفصل گیر کرده است را حرکت دهد یا خود مفصل را باز کند.

آرتروسکوپی (Arthroscopy)

بیمارانی که تحت جراحی ارتروسکپی قرار میگیرند، بیهوشی عمومی خواهند داشت. سپس جراح تزریق کوچکی در جلوی گوش انجام میدهد و یک ابزار باریک و کوچک وارد میکند که حاوی یک لنز و لامپ کوچکی میباشد. این ابزار به نمایشگر ویدوئی در بیرون متصل است و به جراح امکان میدهد اختلالات گیجگاهی فکی و ناحیه اطراف را بررسی کند. بسته به عامل اختلال، جراح ممکن است بافتهای ملتهب را بردارد یا دیسک یا مهره را در جای خود قرار دهد.

در مقایسه با جراحی باز، این جراحی کم تهاجمی تر بوده و جای زخم کمتری باقی میگذارد و با عوارض جزئی همراه است و مدت بهبودی (ریکاوری) آن کوتاهتر است. بسته به علت اختلال گیجگاهی فکی، این روش ممکن است محتمل نباشد و جراحی باز مفصل گزینه مفیدتری به حساب بیاید.

جراحی باز مفصل

جراحی باز مفصل

بیمارانی که تحت جراحی باز مفصل قرار میگیرند تحت بیهوشی قرار میگیرند. بر خلاف ارتروسکپی، در این روش تمامی ناحیه اطراف اختلال مفصل گیجگاهی فکی باز میشود به طوری که جراح میتواند دید باز و کامل و دسترسی بهتری به آن داشته باشد.

انواع جراحی های مفصل باز وجود دارند و در صورتی این رویکرد انتخاب میشود که:

– ساختارهای استخوانی مفصل فک شما ساییده شده است

– توموری اطراف یا داخل مفصل فک دارید

– مفصل شما بافت همبند دارد یا پر از تراشه های استخوانی شده است

در این جراحی تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرید، سپس پزشک تمامی ناحیه اطراف مفصل شما را باز میکند و میتواند نگاه کامل و دسترسی بهتری داشته باشد. پس از جراحی باز مدت زمان بیشتری برای بهبودی لازم است و احتمال باقی ماندن جای جراحی و آسیب عصبها در این روش بیشتر است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *