جراحی قطع عضو یا امپوتیشن (Amputation) جراحی برداشتن بخشی از یک عضو مانند دست، پا، مچ یا انگشتان می باشد.
در امریکا حدود 1.8 میلیون نفر با قطع عضو زندگی میکنند. قطع پا (از بالای زانو یا پایین آن) متداولترین جراحی قطع عضو است.
دلایل جراحی قطع عضو
دلایل متعددی برای جراحی قطع عضو وجود دارد. متداولترین علت قطع عضو، گردش خون ضعیف به خاطر آسیب یا باریک شدگی عروق (بیماری عروق محیطی) می باشد. در صورتی که جریان خون مناسب در رگها وجود نداشته باشد، سلولهای بدن نمیتوانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را از جریان خون دریافت کنند. در نتیجه بافتهای تحت تاثیر، می میرند و عفونت ایجاد میشود.
عوامل دیگر قطع عضو عبارتند از:
جراحت شدید (از تصادف وسیله نقلیه گرفته تا سوختگیهای جدی)
تومور سرطانی در استخوان یا عضله عضو مورد نظر
عفونت جدی که با آنتی بیوتیکها یا درمانهای دیگر، بهبود نمی یابد
ضخیم شدن بافتهای عصبی به نام نوروم
یخ زدگی
عمل جراحی قطع عضو
عمل جراحی قطع عضو معمولا نیازمند بستری به مدت 5 تا 14 روز یا حتی بیشتر (بسته به جراحی و عوارض آن) می باشد. خود این عمل بسته به عضوی که قطع میشود و سلامت عمومی بیمار، متفاوت است.
قطع عضو ممکن است تحت بی هوشی عمومی صورت بگیرد یا بی حسی نخاعی اعمال شود که طی آن بدن از کمر به پایین بی حس میشود.
هنگامی که جراحی قطع عضو صورت میگیرد، جراح همه بافتهای آسیب دیده را برمیدارد و تا حد ممکن، بافتهای سالم را باقی میگذارد. ممکن است پزشک از چند روش استفاده کند تا مشخص کند از کجا و چگونه بافتها را بردارد. این روشها عبارتند از:
– بررسی ضربان نزدیک به جایی که جراح میخواهد قطع کند
– مقایسه دمای پوست عضو مورد نظر با افراد سالم
– بررسی ناحیه قرمزی پوست
– بررسی این که آیا پوست نزدیک محلی که میخواهد قطع عضو انجام شود، به لمس حساس است یا خیر
در حین خود عمل، جراح اقدامات زیر را انجام میدهد:
– بافت مورد نظر و استخوان از بین رفته را برمیدارد
– ناحیه ناصاف استخوان را صاف میکند
– رگهای خونی و عصبها را میبندد
– عضلات را بریده و طوری شکل میدهد که عضو، قطع و تمام شود و بتوان از عضو مصنوعی یا پروتز در آینده استفاده کرد
جراح ممکن است بلافاصله با بخیه زخم زدن زبانه های پوست را ببندد (آمپوتیشن بسته) و یا این که ممکن است محل را محض احتیاط چند روز باز بگذارد چون ممکن است لازم باشد بافت بیشتری برداشته شود.
سپس تیم جراحی پانسمان استریل روی زخم میگذارد و ممکن است مخزنی روی عضو بگذارد تا لوله های تخلیه یا بانداژ را نگه دارد. پزشک ممکن است عضو را در حالت کشیده نگه دارد و دستگاهی آن را در این حالت حفظ کند یا ممکن است از یک آتل استفاده کند.
ریکاوری
ریکاوری از قطع عضو، بستگی به نوع عمل و بی هوشی دارد. در بیمارستان، کارکنان مربوطه پانسمان زخم را تعویض میکنند یا به بیمار یاد میدهند چگونه آن را عوض کند. پزشک بر فرایند التیام زخم نظارت میکند و هر وضعیتی که ممکن است در بهبودی اخلال ایجاد کند مانند دیابت یا سخت شدگی عروق را تحت نظر قرار میدهد. پزشک داروهایی برای آرام کردن درد و پیشگیری از عفونت تجویز میکند.
در صورتی که بیمار احساس درد خیالی (درد در عضو قطع شده) دارد یا در سوگ عضو از دست رفته قرار دارد، پزشک ممکن است دارو و یا مشاوره (در صورت لزوم) برای بیمار توصیه کند.
فیزیوتراپی که از ورزشهای آرام و کششی شروع میشود، اغلب خیلی زود پس از جراحی اعمال میشود. کار با عضو مصنوعی خیلی زود (10 تا 14 روز پس از عمل) شروع میشود.
از نظر ایده آل زخم باید ظرف چهار تا هشت هفته کاملا بهبود یابد اما شرایط روحی و فیزیکی میتواند این فرایند را طولانی تر کند. توانبخشی و ریکاوری بلند مدت عبارتند از:
– ورزش برای بهبود قدرت و کنترل عضلات
– فعالیتهایی برای کمک به بازگشت توانایی در انجام فعالیتهای روزانه و تسریع به دست آوردن استقلال
– استفاده از عضو مصنوعی و دستگاههای کمکی
– پشتیبانی روحی روانی از جمله مشاوره برای کمک به غلبه بر احساس غم ناشی از واقعه و سازگاری با تصویر بدنی جدید